Thực hiện Quyết định số 891/QĐ-TTg ngày 17/7/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Danh mục các đề mục trong mỗi chủ đề và phân công cơ quan thực hiện pháp điển theo các đề mục, Bộ Công an đã chủ trì thực hiện pháp điển đề mục Phòng cháy và chữa cháy (Đề mục 6 thuộc Chủ đề 39. Trật tự, An toàn xã hội). Đến nay, Bộ Công an đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan thực hiện pháp điển xong đề mục Phòng cháy và chữa cháy, đồng thời đề mục này cũng đã tổ chức họp thẩm định theo quy định. Sau đó, Bộ Công an sẽ chỉnh sửa theo ý kiến của Hội đồng thẩm định và gửi Bộ Tư pháp hoàn thiện hồ sơ trình Chính phủ thông qua trong thời gian tới theo chủ đề “Trật tự, An toàn xã hội”.
Đề mục Phòng cháy và chữa cháy có cấu trúc được xác định theo cấu trúc của Luật Phòng cháy và chữa cháy ngày 29/06/2001 của Quốc hội, bao gồm 09 chương với 66 điều. Ngoài ra, trong quá trình thực hiện pháp điển, Bộ Công an đã bổ sung thêm cấu trúc đề mục do một số QPPL có nội dung tương đối độc lập, cụ thể: Bổ sung Chương IX. Công tác cứu nạn, cứu hộ của lực lượng phòng cháy và chữa cháy gồm các quy định của Nghị định số 83/2017/NĐ-CP ngày 18/07/2017 của Chính phủ quy định về công tác cứu nạn, cứu hộ của lực lượng phòng cháy và chữa cháy và các văn bản hướng dẫn thi hành. Như vậy, đề mục Phòng cháy và chữa cháy có cấu trúc gồm 10 chương, chương IX Điều khoản thi hành trở thành Chương X của Đề mục. Bộ Công an xác định có
20[1] văn bản có nội dung thuộc Đề mục (01 Luật, 02 Nghị định; 17 Thông tư, Thông tư liên tịch) thuộc thẩm quyền pháp điển của Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội;
18 văn bản có nội dung liên quan đến Đề mục.
Đề mục Phòng cháy và chữa cháy có các nội dung chính như sau:
- Chương I quy định những vấn đề chung như: Phạm vi điều chỉnh; Đối tượng áp dụng; Giải thích từ ngữ; Nguyên tắc phòng cháy và chữa cháy; Trách nhiệm phòng cháy và chữa cháy; Trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến, giáo dục về phòng cháy và chữa cháy; Trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên; Ban hành và áp dụng tiêu chuẩn về phòng cháy và chữa cháy; Bảo hiểm cháy, nổ; Chính sách đối với người tham gia chữa cháy; Ngày toàn dân phòng cháy và chữa cháy; Quan hệ hợp tác quốc tế; Các hành vi bị nghiêm cấm.
- Chương II quy định về phòng cháy như sau:
Biện pháp cơ bản trong phòng cháy (Quản lý chặt chẽ và sử dụng an toàn các chất cháy, chất nổ, nguồn lửa, nguồn nhiệt, thiết bị và dụng cụ sinh lửa, sinh nhiệt, chất sinh lửa, sinh nhiệt; bảo đảm các điều kiện an toàn về phòng chá
y; Thường xuyên, định kỳ kiểm tra phát hiện các sơ hở, thiếu sót về phòng cháy và có biện pháp khắc phục kịp thời);
Thiết kế và thẩm duyệt thiết kế về phòng cháy và chữa cháy (Khi lập quy hoạch, dự án xây dựng mới hoặc cải tạo đô thị, khu dân cư, đặc khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao phải có giải pháp, thiết kế về phòng cháy và chữa cháy bảo đảm theo quy định; Khi lập dự án, thiết kế xây dựng mới, cải tạo hoặc thay đổi tính chất sử dụng của công trình phải có giải pháp, thiết kế về phòng cháy và chữa cháy bảo đảm theo quy định; Các dự án, thiết kế theo quy định phải được thẩm duyệt về phòng cháy và chữa cháy);
Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong đầu tư xây dựng và sử dụng công trình (Chủ đầu tư thực hiện thủ tục trình duyệt dự án, thiết kế về phòng cháy và chữa cháy; chỉ được thi công khi thiết kế về an toàn phòng cháy và chữa cháy của công trình đã được duyệt; tổ chức kiểm tra, giám sát thi công, nghiệm thu và bàn giao công trình trước khi đưa vào sử dụng. Trong quá trình thi công công trình, nếu có thay đổi thiết kế thì phải giải trình hoặc thiết kế bổ sung và phải được duyệt lại. Trong quá trình thi công công trình, chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng phải bảo đảm an toàn về phòng cháy và chữa cháy thuộc phạm vi trách nhiệm của mình. Trong quá trình sử dụng công trình, cơ quan, tổ chức, cá nhân phải thường xuyên kiểm tra, duy trì các điều kiện về phòng cháy và chữ
a cháy); Phòng cháy đối với nhà ở và khu dân cư (Nhà ở phải bố trí hệ thống điện, bếp đun nấu, nơi thờ cúng bảo đảm an toàn; các chất dễ cháy, nổ phải để xa nguồn lửa, nguồn nhiệt; chuẩn bị các điều kiện, phương tiện để sẵn sàng chữ
a cháy; Thôn, ấp, bản, tổ dân phố phải có các quy định, nội quy về phòng cháy và chữa cháy, về sử dụng điện, sử dụng lửa và các chất dễ cháy, nổ; có giải pháp ngăn cháy; có phương án, lực lượng, phương tiện phòng cháy và chữa cháy; có đường giao thông, nguồn nước phục vụ chữa cháy); Phòng cháy đối với phương tiện giao thông cơ giới; Phòng cháy đối với rừng; Phòng cháy đối với cơ sở; Phòng cháy đối với đặc khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất và khu công nghệ cao; Phòng cháy trong khai thác, chế biến, sản xuất, vận chuyển, kinh doanh, sử dụng, bảo quản sản phẩm dầu mỏ, khí đốt, vật tư, hàng hoá khác có nguy hiểm về cháy, nổ; Phòng cháy đối với công trình cao tầng, công trình trên mặt nước, công trình ngầm, đường hầm và công trình khai thác khoáng sản khác; Phòng cháy trong sản xuất, cung ứng, sử dụng điện và thiết bị, dụng cụ điện; Phòng cháy đối với chợ, trung tâm thương mại, kho tàng; Phòng cháy đối với cảng, nhà ga, bến xe; Phòng cháy đối với bệnh viện, trường học, khách sạn, nhà nghỉ, vũ trường, rạp hát, rạp chiếu phim và những nơi đông người khác; Phòng cháy đối với trụ sở làm việc, thư viện, bảo tàng, kho lưu trữ; Tạm đình chỉ, đình chỉ hoạt động của cơ sở, phương tiện giao thông cơ giới, hộ gia đình và cá nhân không bảo đảm an toàn về phòng cháy và chữa cháy.
- Chương III quy định về chữa cháy như: Biện pháp cơ bản trong chữa cháy (Huy động nhanh nhất các lực lượng, phương tiện để dập tắt ngay đám cháy; Tập trung cứu người, cứu tài sản và chống cháy lan; Thống nhất chỉ huy, điều hành trong chữa cháy);
Xây dựng và thực tập phương án chữa cháy (Mỗi cơ sở, thôn,
ấp, bản, tổ dân phố, khu rừng, phương tiện giao thông cơ giới đặc biệt phải có phương án chữa cháy và do người đứng đầu cơ sở, trưởng thôn, trưởng ấp, trưởng bản, tổ trưởng tổ dân phố, chủ rừng, chủ phương tiện xây dựng và phải được cấp có thẩm quyền phê duyệ
t; Phương án chữa cháy phải được tổ chức thực tập định kỳ theo phương án được duyệt. Các lực lượng, phương tiện có trong phương án khi được huy động thực tập phải tham gia đầy đủ);
Thông tin báo cháy và chữa cháy (Thông tin báo cháy bằng hiệu lệnh hoặc bằng điện thoại. Số điện thoại báo cháy được quy định thống nhất trong cả nước. Phương tiện thông tin liên lạc phải được ưu tiên để phục vụ báo cháy, chữ
a cháy); Trách nhiệm chữa cháy và tham gia chữa cháy (Người phát hiện thấy cháy phải bằng mọi cách báo cháy nhanh nhất và chữa cháy; cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân gần nơi cháy phải nhanh chóng thông tin và tham gia chữa cháy; Lực lượng phòng cháy và chữa cháy khi nhận được tin báo cháy trong địa bàn được phân công quản lý hoặc nhận được lệnh điều động phải lập tức đến chữa cháy; trường hợp nhận được thông tin báo cháy ngoài địa bàn được phân công quản lý thì phải báo ngay cho lực lượng phòng cháy và chữa cháy nơi xảy ra cháy, đồng thời phải báo cáo cấp trên của mình; Các cơ quan y tế, điện lực, cấp nước, môi trường đô thị, giao thông và các cơ quan hữu quan khác khi nhận được yêu cầu của người chỉ huy chữa cháy phải nhanh chóng điều động người và phương tiện đến nơi xảy ra cháy để phục vụ chữ
a cháy; Lực lượng công an, dân quân, tự vệ có trách nhiệm tổ chức giữ gìn trật tự, bảo vệ khu vực chữa cháy và tham gia chữa cháy);
Huy động lực lượng, phương tiện để chữa cháy; Nguồn nước và các vật liệu chữa cháy; Ưu tiên và bảo đảm quyền ưu tiên cho người, phương tiện tham gia chữa cháy; Người chỉ huy chữa cháy; Quyền và trách nhiệm của người chỉ huy chữa cháy; Trách nhiệm xử lý khi có cháy lớn và cháy có nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng; Khắc phục hậu quả vụ cháy; Bảo vệ hiện trường, lập hồ sơ vụ cháy; Chữa cháy trụ sở cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự, cơ quan đại diện tổ chức quốc tế và nhà ở của thành viên các cơ quan này.
- Chương IV quy định về tổ chức lực lượng phòng cháy và chữa cháy như: Lực lượng phòng cháy và chữa cháy là lực lượng nòng cốt trong hoạt động phòng cháy và chữa cháy của toàn dân bao gồm: Lực lượng dân phòng; Lực lượng
phòng cháy và chữa cháy cơ sở; Lực lượng phòng cháy và chữa cháy chuyên ngành được tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp luật; Lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữ
a cháy; Thành lập, quản lý, chỉ đạo đội dân phòng và đội phòng cháy và chữa cháy cơ sở (Đội dân phòng và đội phòng cháy và chữa cháy cơ sở được thành lập, quản lý, chỉ đạo theo quy định; Cấp ra quyết định thành lập đội dân phòng, đội phòng cháy và chữa cháy cơ sở phải thông báo bằng văn bản cho cơ quan Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy địa phương);
Nhiệm vụ của lực lượng dân phòng và lực lượng phòng cháy và chữa cháy cơ sở (Đề xuất việc ban hành quy định, nội quy an toàn về phòng cháy và chữa cháy; Tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật và kiến thức phòng cháy và chữa cháy; xây dựng phong trào quần chúng tham gia phòng cháy và chữa cháy; Kiểm tra, đôn đốc việc chấp hành các quy định, nội quy an toàn về phòng cháy và chữa cháy; Tổ chức huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ phòng cháy và chữa cháy; Xây dựng phương án, chuẩn bị lực lượng, phương tiện và thực hiện nhiệm vụ chữa cháy khi có cháy xảy ra; tham gia chữa cháy ở địa phương, cơ sở khác khi có yêu cầu);
Huấn luyện, bồi dưỡng, chỉ đạo, kiểm tra, hướng dẫn nghiệp vụ, điều động và chế độ, chính sách đối với lực lượng dân phòng và lực lượng phòng cháy và chữa cháy cơ sở; Tổ chức lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy; Chức năng, nhiệm vụ của lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữ
a cháy; Trang phục, phù hiệu, cấp hiệu và chế độ, chính sách đối với lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy.
- Chương V quy định về phương tiện phòng cháy và chữ
a cháy như: Trang bị phương tiện phòng cháy và chữa cháy đối với cơ sở, thôn,
ấp, bản, tổ dân phố, hộ gia đình, các loại rừng và phương tiện giao thông cơ giới (Cơ quan, tổ chức, cá nhân phải tự trang bị phương tiện phòng cháy và chữa cháy cho cơ sở, các loại rừng, phương tiện giao thông cơ giới thuộc phạm vi quản lý của mình. Uỷ ban nhân dân cấp xã phải trang bị phương tiện phòng cháy và chữa cháy cho đội dân phòng. Tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và chủ rừng, chủ phương tiện giao thông cơ giới ngoài quốc doanh phải tự trang bị phương tiện phòng cháy và chữ
a cháy; Hộ gia đình phải chuẩn bị các điều kiện, phương tiện để phòng cháy và chữa cháy); Trang bị phương tiện cho lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy (Nhà nước trang bị cho lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy phương tiện chữa cháy và các phương tiện, thiết bị cần thiết khác bảo đảm đồng bộ, từng bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu chữa cháy, cứu người trong mọi tình huống);
Quản lý và sử dụng phương tiện phòng cháy và chữa cháy (Phương tiện phòng cháy và chữa cháy của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân phải được quản lý, sử dụng để bảo đảm sẵn sàng chữa cháy. Phương tiện chữa cháy cơ giới, ngoài việc chữa cháy chỉ được sử dụng phục vụ yêu cầu bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội và trong các trường hợp đặc biệt khác theo quy định của Chính phủ); Sản xuất, nhập khẩu phương tiện phòng cháy và chữa cháy (Phương tiện phòng cháy và chữa cháy được sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu phải bảo đảm chất lượng, đúng tiêu chuẩn và phù hợp với điều kiện Việt Nam. Tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuất, kinh doanh phương tiện phòng cháy và chữa cháy phải có đủ điều kiện về cơ sở vật chất, chuyên môn kỹ thuật theo quy định của cơ quan quản lý nhà nước về phòng cháy và chữa cháy có thẩm quyền).
- Chương VI quy định về đầu tư cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy như: Nguồn tài chính đầu tư cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy (Nguồn tài chính đầu tư cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy gồm: Ngân sách nhà nước cấp; Thu từ bảo hiểm cháy, nổ; Đóng góp tự nguyện, tài trợ của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài và các nguồn thu khác theo quy định của pháp luật.
Chính phủ quy định cụ thể về nguồn thu, mức thu, chế độ quản lý, sử dụng nguồn tài chính cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy);
Ngân sách nhà nước đầu tư cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy (Nhà nước bảo đảm ngân sách cần thiết hàng năm để đầu tư cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy.
Nhà nước cấp ngân sách hoạt động phòng cháy và chữa cháy cho lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy, các đơn vị hành chính sự nghiệp, lực lượng vũ trang và các đơn vị khác thụ hưởng ngân sách nhà nước);
Khuyến khích đầu tư cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy (Nhà nước khuyến khích cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân nước ngoài và tổ chức quốc tế đầu tư, tài trợ cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy. Nhà nước có chính sách ưu đãi về thuế đối với việc sản xuất, lắp ráp, xuất khẩu phương tiện phòng cháy và chữa cháy).
- Chương VII quy định quản lý nhà nước về phòng cháy và chữa cháy như: Nội dung quản lý nhà nước về phòng cháy và chữa cháy (Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch về phòng cháy và chữ
a cháy; Ban hành, hướng dẫn và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về phòng cháy và chữa cháy; Tuyên truyền, giáo dục pháp luật và kiến thức về phòng cháy và chữa cháy; Tổ chức và chỉ đạo hoạt động phòng cháy và chữa cháy; Tổ chức đào tạo, xây dựng lực lượng, trang bị và quản lý phương tiện phòng cháy và chữ
a cháy; Bảo đảm ngân sách cho hoạt động phòng cháy và chữa cháy; tổ chức bảo hiểm cháy, nổ gắn với hoạt động phòng cháy và chữa cháy; Thẩm định, phê duyệt các dự án, thiết kế và nghiệm thu công trình xây dựng về phòng cháy và chữa cháy; kiểm định và chứng nhận an toàn phương tiện; xác nhận điều kiện an toàn về phòng cháy và chữa cháy; Tổ chức nghiên cứu, ứng dụng, phổ biến tiến bộ khoa học và công nghệ về phòng cháy và chữa cháy; Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo về phòng cháy và chữa cháy; điều tra vụ cháy; Tổ chức thống kê nhà nước về phòng cháy và chữa cháy; Hợp tác quốc tế về phòng cháy và chữa cháy);
Cơ quan quản lý nhà nước về phòng cháy và chữa cháy; Thanh tra phòng cháy và chữa cháy; Quyền khiếu nại, tố cáo, khởi kiện.
- Chương VIII quy định về khen thưởng và xử lý vi phạm như:
Khen thưởng (Cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân có thành tích trong hoạt động phòng cháy và chữa cháy thì được khen thưởng theo quy định của pháp luậ
t); Xử lý vi phạm (Người nào có hành vi vi phạm các quy định của Luật này thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật; Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong hoạt động phòng cháy và chữa cháy để xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật; Người đứng đầu cơ quan, tổ chức do thiếu trách nhiệm trong tổ chức, quản lý, kiểm tra việc thực hiện hoạt động phòng cháy và chữa cháy mà để xảy ra cháy thì tuỳ theo tính chất, mức độ thiệt hại mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật; Người đứng đầu đơn vị phòng cháy và chữa cháy do thiếu trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ chữa cháy để gây hậu quả nghiêm trọng thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật).
- Chương IX quy định về công tác cứu nạn, cứu hộ của lực lượng phòng cháy và chữa cháy như: Phạm vi hoạt động cứu nạn, cứu hộ của lực lượng phòng cháy và chữa cháy; Phòng ngừa sự cố, tai nạn đối với nhà, công trình, địa điểm, phương tiện, thiết bị; Hướng dẫn phòng ngừa sự cố, tai nạn đối với nhà, công trình, phương tiện, thiết bị; Xây dựng, thực tập, diễn tập phương án, kế hoạch cứu nạn, cứu hộ của lực lượng phòng cháy và chữa cháy; Đào tạo, bồi dưỡng, huấn luyện, hướng dẫn kiến thức về cứu nạn, cứu hộ; Chương trình, nội dung bồi dưỡng, huấn luyện nghiệp vụ cứu nạn, cứu hộ cho lực lượng dân phòng, lực lượng phòng cháy và chữa cháy cơ sở, lực lượng phòng cháy và chữa cháy chuyên ngành; Chương trình, nội dung, thời gian bồi dưỡng, huấn luyện nghiệp vụ cứu nạn, cứu hộ cho lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; Kiểm tra các điều kiện bảo đảm an toàn về cứu nạn, cứu hộ…
- Chương X quy định về điều khoản thi hành như: Hiệu lực thi hành; Hướng dẫn thi hành.
Như vậy, thông qua việc pháp điển đề mục Phòng cháy và chữa cháy đã xác định được toàn bộ hệ thống các quy phạm pháp luật quy định về Phòng cháy và chữa cháy đang còn hiệu lực được thống kê, tập hợp, sắp xếp giúp các cơ quan nhà nước, các tổ chức, cá nhân dễ dàng tìm kiếm, tra cứu cũng như bảo đảm tính công khai, minh bạch của hệ thống pháp luật và góp phần nâng cao sự tin tưởng của người dân vào hệ thống pháp luật. Ngoài ra, một số quy định trong đề mục Phòng cháy và chữa cháy còn có nội dung liên quan trực tiếp đến các văn bản quy phạm pháp luật thuộc các đề mục khác cũng đã được chỉ dẫn có liên quan đến nhau./.
[1] Ngoài ra có 03 văn bản sửa đổi, bổ sung.